#056 - POMORSKIE WĘDRÓWKI - Trzebiatów / Treptow an der Rega

Bardzo dawno temu, na dalekiej wyspie Cejlon przyszła na świat słonica.

 

 Był rok 1630. Nie dane jej było jednak wędrować ze swoim stadem po równinach wyspy, paść się na łąkach i polach. Urodziła się w niewoli i od słoniowatego dziecka przewidziana była do ciężkiej pracy np. przy wyrębie lasu. W tym całym swoim słoniowym nieszczęściu los taki został jej jednak oszczędzony. Została załadowana na statek Holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej, wysłana do Dżakarty a stamtąd w roku 1633 przewieziona do Amsterdamu. Została podarunkiem  Rajasinghe II władcy Cejlonu dla Fryderyka Henryka Orańskiego

 

 księcia Oranii - Nassau. Po przybyciu do Niderlandów słonica stała się nie lada sensacją. Tłumy przybywały do pałacu by zobaczyć to ogromne, żywe zwierzę. Podarunek cejlońskiego króla okazał sił się jednak wielce kłopotliwy więc wryderyk chcąc pozbyć się kłopotu podarował słonicę swojemu kuzynowi Mauritzowi Johanowi von Nassau - Siegen. Ten gdy tylko dostał posadę Gubernatora Brazylii, szybko sprzedał słonia pierwszemu lepszemu chętnemu, gotowemu zań zapłacić przyzwoitą cenę. I tak oto słonica sprzedana została za 8 tyś. Guldenów.

Nowy właściciel obdarzył ją imieniem HANSKEN, wyuczył kilkudziesięciu sztuczek. Grała na bębnach, potrafiła zamiatać miotłą, fechtować szablą, strzelać z muszkietu, maszerować no i zbierać pieniądze rzucane przez widzów. Przy okazji nowy właściciel spowodował że słonica została alkoholiczką albo przynajmniej pijaczką jako że uwielbiała piwo. Nie gardziła też okowitą.

 

 Będąc w XVII-wiecznym objazdowym cyrku. Podróżując wraz ze swoim opiekunem po wielu europejskich krajach, zdobyła sobie sławę i stała się bohaterką kilku dzieł malarskich. Uwiecznił ją m.in. Rembrand.  

 
 Żywy słoń był w ówczesnej Europie wielkim wydarzeniem i wzbudzał wielkie zainteresowanie w miejscach, gdzie dotarł ze swoim właścicielem. W Delft słonicę uwieczniano na kaflach piecowych, portretowali ją także inni wielcy artyści tamtych czasów, Stefano della Bella, Herman Saftleven Mł. Na cześć Hansken nazwano holenderski statek "Biały Słoń", uczestniczący w Bitwie pod Livorno.

 Wraz ze swoją podopieczną przemierzał z odpłatnymi pokazami kraje zachodniej i środkowej Europy. W latach 1638–1640 przemierzyli Danię i kraje Rzeszy Niemieckiej. Informacja o wizycie słonia i jego opiekuna zanotowana została m.in. w 1639 w kronice pastora kościoła w Sarbii. W 1648 Hansken była atrakcją obrad i zawarcia pokoju w Münster, kończących Wojnę Trzydziestoletnią. 

 

Podczas swych wędrówek  w 1639 roku Hansken zawędrowała także do ówczesnego Treptow an der Rega czyli dzisiejszego Trzebiatowa. Wydarzenie to anonimowy artysta upamiętnił rysunkiem na ścianie kamienicy pod nr 26 przy Rynku. Rysunek został wykonany w bardzo rzadkiej technice sgraffito. Podczas prac remontowych w 1914 roku odkryto ten tajemniczy rysunek, przedstawiający słonia i jego właściciela. Od tej pory Hansken stała się jednym z symboli miasta a sama historia jej pobytu w Trzebiatowie obrosła wieloma legendami.

 

Słonica stała się też inspiracją dla powstania w Trzebiatowie dwóch wizerunków słonia w formie graffiti. W lipcu 2013 roku przy ulicy Kamienieckiej mieszkańcy miasta, pod kierunkiem szczecińskiej grupy Junior Skład Family i Mad Skillz stworzyli wizerunek słonia. 

Na ścianie jednego z budynków powstała kopia oficjalnego logo Trzebiatowa. Zostało ono który kilka miesięcy wcześniej  zarejestrowane w Urzędzie Patentowym.

 Samo miasto ma średniowieczne rozplanowanie nad rzeką Regą, w obrębie  zachowanych ceglanych murów obronnych, opasanych fosą, z gotycką farą, klasycystycznym pałacem, ratuszem na rynku oraz licznym zespołem mieszczańskich kamienic.Położone jest na pograniczu Równiny Gryfickiej i Wybrzeża Trzebiatowskiego. Od Bałtyku dzieli je 8 kilometrów.

Już w IX wieku znajdował się tutaj warowny gród pomorski wraz z podgrodziem. W latach 1931–1932 Podczas badań archeologicznych w latach 1931–1932 odkryto tu fragmenty budynków z paleniskami oraz dużą ilością ceramiki jak również rzymskie monety.

 Pierwsza pisana wzmianka o mieście znajduje się w akcie z 1170 roku, w którym to, książę pomorski Kasimir I  przekazał 11 wsi oraz prawo patronatu nad kościołem w Trzebiatowie, położonych w pobliskich Białobokach zakonowi Norbertanów. Ten przybyły ze Szwecji zakon założył w Trzebiatowie klasztor męski.

W 1224 roku, po śmierci Bogusława I-go Trzebiatów stał się wianem wdowim księżnej Anastazji. Ufundowała ona w mieście kościół św. Mikołaja oraz klasztor żeński. Od XIII wieku datuje się rozwój miasta, jako ośrodka handlowego nad brzegiem Bałtyku. W roku 1277 roku książę Barnim I Dobry  oraz jego syn Bogusław IV zawarli z klasztorem Norbertanów układ w sprawie lokacji miasta i otwarcia w nim mennicy książęcej. W dniu 6 maja 1277 nadano Trzebiatowowi prawa miejskie. Wiązał się z tym szereg przywilejów natury gospodarczej tj, prawo wolnej żeglugi na rzece Redze, prawo obwarowania miasta murami obronnymi. Do trzebiatowa włączono równiż port w Regoujściu.

 Zakonnicy zaś mieli natomiast otrzymywać połowę dochodów z mennicy oraz z miasta. Swoją drogą niezłe pijawki - 50%. W 1283 roku od księcia Bogusława IV za udział w bitwie pod Stargardem nadał miastu prawo do odbijania pieczęci, w czerwonym wosku.

 W roku 1309 Otton I-y i Warcisław IV przejęli władzę w Trzebiatowie. Już w 1328 roku w mieście istniała szkoła średnia. Przywileje lokacyjne, a zwłaszcza jeden: do prawa żeglugi na Redze przyczynił się nie tylko do rozwoju miasta, ale też do waśni z pobliskimi Gryficami  i Kołobrzegiem.
Gryficczanie chcąc mieć wyłączność do prawa żeglugi pisali skargi do papieża, a gdy to nie pomogło dopuszczali się napaści na Trzebiatów. Efektem było kilka wojen, które skończyły się dla Trzebiatowa marginalizacją jego znaczenia. Z czasem miasto podupadło będąc tylko ośrodkiem życia lokalnego.

Na przełomie XIV i XV wieku Trzebiatów był dużym portem i stał się członkiem Hanzy i stan ten trwał przez najbliższy wiek. W 1465 r został z niej wykluczony, jednak przez ten czas wzbogacił się znacznie na handlu śledziami, solą, piwem, słodem, cebulą i piernikami. Nawiązał też szersze kontakty handlowe z wieloma miastami nadbałtyckimi, m.in. z Kopenhagą, Królewcem czy Gdańskiem. Od 1571 roku było miejscem targów końskich i krowich. Rozwinęło się też tkactwo i sukiennictwo. Rozwój miasta trwał nieprzerwanie do wieku XVII kiedy to wskutek silnych sztormów i zapiaszczenia portu w Regoujściu żegluga na Redze stała się niemożliwa. Nie pomogło też przekopanie nowego kanału i portu w okolicach dzisiejszego Mrzeżyna  W tym też czasie zakończyły się spory Trzebiatowa z Gryficami. Ostatnie towary do Trzebiatowa wpłynęły w 1826 roku. 

 Trzebiatów odegrał też ważną rolę w rozwoju reformacji. Był głównym ośrodkiem działalności Jana Bugenhagena. 

 

W grudniu 1534 roku w odbył się tu sejm stanowy. Podczas jego obrad książęta pomorscy zadecydowali o wprowadzeniu reformacji i przyjęciu Luteranizmu jako religii panującej na Pomorzu. Odrzucono zwierzchnictwo papiestwa. Skonfiskowano dobra kościelne. Majątki trzebiatowskich zakonne przeszły na własność dynastii Gryfitów. Stały się wdowim wianem książęcych żon do 1658 roku.  Podczas Wojny Trzydziestoletniej w 1624 i 1627, przez miasto przetaczały się armie obu walczących stron. W roku 1643 wojska carskie zdobyły i kompletnie splądrowały Trzebiatów. Od 1648 roku miasto na prawie sto lat znalazło się w granicach Brandenburii. W XVII wieku miasto nawiedziła fala pożarów w latach 1631, 1635, 1679.

W 1761 roku Trzebiatów zdobyły wojska rosyjskie, które w tym czasie okupowały Pomorze. Po wyzwoleniu stało się pruskim miastem garnizonowym, aż do 1945 roku. Pruska administracja kładła nacisk na utrzymanie armii co stało się barierą rozwoju miasta. W latach 1750–1790 miasto było własnością księcia wirtemberskiego Fryderyka. Za sprawą żony jego syna Marii Anny z Czartoryskich doszło do ożywienia kulturalnego miejscowości. Zamek książęcy został z inicjatywy Czartoryskiej przebudowany w stylu klasycystycznym. Tutaj przyszedł na świat król Fryderyk I Wirtemberski.

To tutaj też wychowywała się jego siostra – przyszła żona cara Pawła I, caryca Maria Fiodorowna  Zofia Dorota Wirtemberska.

 W latach 1797–1811 miastem zarządzał gen. Gebhard Leberecht von Blücher

 W 1807 miasto zostało zdobyte przez wojska napoleońskie. W 1824 roku przy kaplicy Świętego Ducha ze składek prywatnych – została ufundowana szkoła średnia dla panien, której celem było krzewienie edukacji wśród kobiet. W 1858 po reorganizacji szkolnictwa w Trzebiatowie, utworzono państwowy instytut szkolny Gimnazjum im. Jana Bugenhagena. W 1864 roku wybudowano w mieście gazownię i uruchomiono sieć gazową.

 W 1882 roku miasto uzyskało połączenie kolejowe ze Szczecinem i Kołobrzegiem, co znacząco wpłynęło na ożywienie społeczno-gospodarcze Trzebiatowa. Powstały nowe zakłady (browar, rzeźnia, mleczarnia, garbarnia), liczne hotele, restauracje. Druga połowa XIX wieku to także zmiany w wyglądzie architektonicznym miasta. Powstały nowe gmachy urzędów i instytucji publicznych - gmach sądu, szkoły powszechnej, gimnazjum, alumnatu. W 1899 w Trzebiatowie powstaje szkoła rolnicza, jedna z pierwszych tego typu placówek na Pomorzu. Od 1873 miasto było siedzibą firmy Felisch & Kirchheim zajmującej się produkcją srebrnych nakryć stołowych, które były dostarczane m.in. dla szwedzkiego dworu królewskiego. Po wybudowaniu linii kolejowej do Kamienia Pomorskiego oraz rozbudowie sieci linii kolejki wąskotorowej, Trzebiatów stał się węzłem komunikacyjnym i ośrodkiem administracyjno-handlowym dla okolicznych wsi i majątków ziemskich. W roku 1900 zakończono budowę Prowincjonalnego Zakładu Leczniczego dla osób psychicznie chorych. W 1903 natomiast otworzono prywatną klinikę dra Evlera. Placówki te wraz z funkcjonującym w mieście szpitalem powiatowym zapewniały mieszkańcom pełną opiekę zdrowotną. I wojna światowa przyniosła ponowny zastój w gospodarce miasta. Okres powojenny również charakteryzował się licznymi trudnościami związanymi z szalejącą w Niemczech hiperinflacją. Władze Trzebiatowa starały się ograniczyć spadek wartości pieniądza wydając własny pieniądz zastępczy, tzw. Notgeld. W miejsce istniejąca od 1901 roku szkoły podoficerskiej, została w 1921 roku powołana  Pomorska Szkoła Policyjna. W 1926 roku całe miasto zostało  zelektryfikowane. Powstała elektrownia wodna.

 Hermann Jansen opracował w 1927 roku plany rozbudowy i modernizacji Trzebiatowa. Dzięki budowie jednostki wojskowej w Mrzeżynie i lotniska w Kamp / Rogowo oraz rozbudowie garnizonu trzebiatowskiego, bezrobotni mieszkańcy znaleźli stałe zatrudnienie. Przed II wojną światową wokół miasta intensywnie prowadzono gospodarkę rolną, a produkty rolnicze zostały magazynowe na potrzeby zbliżającej się wojny.

Początkowy okres II wojny światowej nie miał większego wpływu na życie mieszkańców i funkcjonowanie miasta. Wkrótce do Trzebiatowa przybywały transporty z ewakuowanymi uczniami z Herne i innych ośrodków z Zagłębia Ruhry, zagrożonych alianckimi nalotami. Jesienią 1944 roku pojawili się pierwsi uciekinierzy z Prus Wschodnich. Kolejne kolumny przechodzące przez Trzebiatów w ciągu zimy na przełomie 1944/45 roku przyniosły przerażające wiadomości o postępowaniu Armii Czerwonej z niemiecką ludnością cywilną. W lutym 1945 roku mieszkańcy słyszeli już odległe wybuchy i byli świadomi zbliżającego się frontu, jednak do ostatnich chwil nie mogli opuścić miasta. Ewakuowane zostały jedynie urzędy, partyjni prominenci wraz z rodzinami oraz szpital wojskowy. Rozkaz natychmiastowej ewakuacji ogłoszono dopiero rankiem 4 marca 1945 roku, kiedy to żołnierze radzieccy znajdowali się kilka kilometrów od Trzebiatowa. Dzień wcześniej koszary opuściło niemieckie wojsko. Miasto pozostało bez obrony. Po zajęciu miasta przez Armię Czerwoną i Wojsko Polskie po dwóch miesiącach władza w mieście przekazana została w ręce Polaków. W połowie roku 1945 w mieście było już około 300 polskich obywateli którzy się tu osiedli. W wyniku konferencji poczdamskiej miasto, jak i ta część Pomorza, zostało włączone do Polski. Dotychczasową ludność stopniowo wysiedlano do Niemiec.

Najbardziej okazałym zabytkiem w Trzebiatowie jest kościół Macierzyństwa NMP, który jest przykładem architektury gotyckiej z XIII wieku.

 

 Na jego wieży umieszczone są dwa średniowieczne dzwony oraz jeden z początku XX wieku. W mieście znajdują się trzy zabytkowe kaplice oraz neogotycki kościół ewangelicki z początku XX wieku

 Kaplica św. Gertrudy

 

.

 

Dużą atrakcją miasta są zachowane pozostałości murów miejskich z XIII wieku oraz wkomponowana w nie Baszta Kaszana z przełomu XIII i XIV wieku.

 Miasto posiada także dwie budowle klasycystyczne. Pałac przebudowany z zamku książęcego w XVIII wieku

 

 oraz

 

 Ratusz przemieszany ze stylem barokowym i gotyckim. Trzebiatów posiada dużą liczbę zabytkowych kamienic i domów. Innymi zachowanymi zabytkami są: młyn, spichlerz, elektrownia wodna, koszary, stacja kolejowa. Most drogowy z 1905 roku. W Trzebiatowie znajdują się także pozostałości dziewiętnastowiecznego parku miejskiego (jednego z najstarszych na Pomorzu).

 

 

Co roku w okresie letnim w Trzebiatowie organizowane jest Trzebiatowskie Święto Kaszy, które nawiązuje do legendy, według której w XV wieku jeden ze strażników pilnujących w nocy murów miał upuścić z wieży misę z gorącą kaszą. Spadła ona na głowę jednego z Gryficzan szykujących się do szturmu na Trzebiatów. Wypadek ten ocalił miasto przed podstępnym atakiem.

We wrześniu odbywa się Święto Ottona z Bambergu, podczas którego mają miejsce warsztaty, prezentacje i spotkania kulturalne związane z Pomorzem Zachodnim.

 Co roku latem na pałacowym dziedzińcu organizowane są Trzebiatowskie Spotkania Kultur „Sąsiady”, na których odbywają się występy zespołów muzycznych, konkurs kulinarny, pokazy starych rzemiosł oraz wystawy kulturalne. Impreza jest współorganizowana przez instytucje lokalne oraz organizacje mniejszości niemieckiej i ukraińskiej.

 W październiku natomiast Trzebiatowski Ośrodek Kultury jest organizatorem seminarium naukowego „Trzebiatów – spotkania pomorskie”. Jest to interdyscyplinarne przedsięwzięcie, skupiające naukowców, regionalistów i pasjonatów, którzy przedstawiają wyniki badań nad historią, etnografią, archeologią, kulturą i sztuką Pomorza zachodniego. 

 W Trzebiatowie odbywają się Międzynarodowe Zawody Strażackich Sikawek Konnych, na których startują drużyny z własnymi sikawkami konnymi lub przenośnymi wraz z zaprzęgiem.

 

W Trzebiatowie znajduje się punkt informacji turystycznej, przy ul. W. Witosa. Urząd miejski ustawił tablice informacyjne przed wybranymi większymi zabytkami, na których przedstawia historię i architekturę tychże budowli. W mieście działa klub przewodników  „Baszta Kaszana”, który organizuje rajdy, wycieczki, spływy kajakowe oraz dba o oznakowanie szlaków turystycznych.

Przez Trzebiatów przechodzi jeden szlak turystyczny pieszy oraz jeden szlak rowerowy. Od zachodniej strony od Rewala po szosie drogi wojewódzkiej nr 102 do miasta wchodzi czerwony Szlak Nadmorski, który przechodząc przez Stare Miasto, skręca na rynku w kierunku kamiennego mostu nad Regą, gdzie dalej biegnie w kierunku Mrzeżyna po szosie drogi wojewódzkiej nr 109.

Przez miasto przebiega także międzynarodowy szlak rowerowy R-10, który został wytyczony wzdłuż południowego wybrzeża Bałtyku. Szlak wpada do miasta od południowo-zachodniej strony z Sadlenka po drodze wojewódzkiej nr 103. Następnie przechodzi przez całą ulicę II Pułku Ułanów, Rynek, Wojska Polskiego, plac Zjednoczenia, most nad Młynówką i Regą, a następnie odbija w lewo z drogą wojewódzką nr 109 do Nowielic w kierunku północnym.

 

 Trzebiatów stanowi niewielki ośrodek turystyczny z walorami kulturowymi, dużą liczbą zabytków, zespołem mieszczańskich kamienic, czterech świątyń, pałacem, ratuszem na rynku. Miasto cechuje średniowieczny układ urbanistyczny wraz z opasającą go rzeką Regą, która stanowi drogę spływów kajakowych w okresie letnim. Organizowane są tu niewielkie imprezy kulturalne. Latem Trzebiatów odwiedzają turyści wypoczywający w pobliskich miejscowościach nadmorskich, tj. Mrzeżyno, Niechorze, Pogorzelica, a także z lokalnych gospodarstw agroturystycznych.

To pokrótce tyle o Trzebiatowie. Gdy zacząłem pisać tego posta, sam nie spodziewałem się jak bardzo ciekawa i bogata jest jego historia. Gdybym chciał napisać o wszystkim czego się dowiedziałem to pewnie wyszłaby z tego mała monografia a przecież nie o to tu chodzi. Słonia to nie kupicie, chyba że maskotkę  ale bardzo zachęcam odwiedzajcie Trzebiatów bo warto. To bardzo interesujące i malowniczo położone miasto

 

UWAGA : Wszystkie posty o turystyce mojego autorstwa ukazują się wcześniej na moim drugim blogu
Jeśli więc chcecie wcześniej się z nimi zapoznać to zapraszam na https://afterthereset.blogspot.com/