CZŁUCHÓW niem SCHLOCHAU, kaszubskie CZŁUCHOWO lub CZŁOCHÓWO. W staropolszczyźnie SŁUCHÓW. Miasto na pograniczu Prus Królewskich i Pomorza Tylnego (Hintenpommern). Nieduże. W 2018 roku liczył sobie 13 869 mieszkańców.
Położone nad czterema pięknymi jeziorami Rychnowskim, Urzędowym, Miejskim Dużym i Miejskim Małym. 136 km od Gdańska. Blisko do Chojnic, Słupska, Czarnego i Szczecinka.
Już w 1348 roku miał prawa miejskie choć ślady osadnictwa w tym miejscu są o wiele starsze i sięgają IX wieku ne.
We wczesnym średniowieczu na jednym ze wzgórz otaczających dzisiejsze
miasto funkcjonowało obronne grodzisko. Za czasów książąt gdańskich
osada ta należała do kasztelani szczytnieńskiej.
Od 1312 roku Człuchów był własnością Krzyżaków. Rezydował tu nawet przez krótki czas Wielki Mistrz Zakonu Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego Konrad von Jungingen.
Był to rodzony brat Ulricha von Jungingena 
poległego w bitwie pod Grunwaldem w 15 lipca 1410r. 
W roku 1308 Pomorze Gdańskie zostaje zajęte przez Krzyżaków. Cztery lata później Zakon kupił Człuchów za niewielką kwotę od synów Mikołaja z Ponieca. Krzyżacy uznali że położenie Człuchowa jest dużo korzystniejsze niż kasztelańskiego Szczytna i tu postanowili założyć siedzibę nowego komturstwa. Około roku 1325 przystąpiono do budowy murowanego zamku. Powstał na sztucznie podwyższonym przesmyku pomiędzy dwoma jeziorami na wschód od lokowanego w roku 1348 miasta. Prace przy budowie jednego z największych zamków Państwa Zakonnego trwały do roku 1367.
Po klęsce zakonu miasto przystąpiło "dobrowolnie pod przymusem" do Korony w 1454 roku. Jednak już dwa lata później zostało najechane, lecz niezdobyte przez Krzyżaków, dopiero w 1466 roku wpadło w ręce krzyżackie, jednakże po kilku dniach zostało odbite przez Polaków.
W XV wieku Polacy dwukrotnie próbowali oblegać zamek w Człuchowie. Pierwszy raz podczas tzw. wojny głodowej w roku 1414, powtórnie w roku 1433 posiłkując się oddziałami czeskich husytów. Na początku wojny trzynastoletniej w roku 1454 człuchowski komtur Jan Rabe
poddał zamek wojskom miasta Gdańska.
Mimo późniejszych prób odbicia warowni przez Krzyżaków Człuchów pozostał w polskich rękach stając się siedzibą starostwa, przez prawie dwa wieki strzegąc granic Rzeczpospolitej. W tym czasie niejednokrotnie próbowano zdobyć człuchowską warownię. Jednak nie udało się to ani w wieku XVI ani na początku wieku XVII kiedy to Człuchów był kilka razy atakowany przez Szwedów. Udało się im to dopiero podczas Potopu Szwedzkiego w 1656 roku. Wykorzystali zamarzniętą taflę jeziora i podeszli pod jego mury.
Po Pokoju Toruńskim (1466), potwierdzono powrót miasta do Polski.
Za panowania polskiego zamek był utrzymywany w dobrym stanie.
Jeszcze przed potopem szwedzkim starosta człuchowski Jakub Wejcher wyremontował zamek, a także ufundował w mieście barokowy kościół św. Jakuba.
Od 1772 roku Człuchów należał do Prus. W 1786 roku i 1793 roku miały miejsce pożary miasta, a wskutek działań zaborców zamek popadł w ruinę.
Po I rozbiorze Polski w roku 1772 Człuchów znalazł się w Królestwie Pruskim. Sztuczne obniżenie poziomu wody jeziora o prawie 4m pozbawiło zamek naturalnych walorów obronnych. W roku 1793 Człuchów strawił potężny pożar. Mieszkańcy uzyskali wtedy zgodę króla Fryderyka Wilhelma II
na wykorzystanie zamkowej cegły do odbudowy zniszczonych domów. W przeciągu kilkunastu lat zdołano rozebrać praktycznie cały zamek. Dopiero w roku 1811 po ukazaniu się rozporządzenia władz o ochronie ruin zamku zaprzestano rozbiórki. W latach 1826-28 na fundamentach skrzydła północnego postawiono neogotycki kościół ewangelicki. W roku 1844 o kilka metrów obniżono wieżę główną i wykończono ją neogotyckim zwieńczeniem.
Obecnie teren jednego z największych krzyżackich zamków jest udostępniony jak tzw. trwała ruina. Zachowały się jedynie kamienne mury przyziemia, piwnice i wieża główna oraz fragmenty kamiennych murów otaczających podzamcza. Trwające kilku lat badania archeologiczne pomogły poznać lepiej jego historię. Udało się między innymi odsłonić średniowieczny bruk w przejeździe bramnym koło wieży odkryć pozostałości trzech bram prowadzących do zamku, ruiny budynku bramnego, składowisko XV-wiecznych kul armatnich i gotyckiej cegły – tzw. kształtek. Po zakończonych w połowie 2015 roku pracach obiekt w całości udostępniony jest turystom. Ciekawie wyeksponowano odkryte na dziedzińcu pozostałości zniszczonych zamkowych skrzydeł. Sporą atrakcją jest wieża główna z której podziwiać można okolicę. Umieszczona w wieży winda wywołała jednak u mnie sporą konsternację i z niej nie skorzystałem. Rozumiem, że ma ona ułatwiać zwiedzanie zamku osobom które nie są w stanie pokonać tyle schodów ale osobiście nie potrafię się przekonać do takiego rozwiązania. Ja na szczyt wspinałem się po zachowanych w grubości muru oryginalnych schodach.
26 lutego 1945 roku Niemcy zostali wyparci z miasta przez oddziały 19 armii II Frontu Białoruskiego (po wojnie na ówczesnym placu Armii Czerwonej ustawiono Pomnik Braterstwa Broni). Od 1945 roku Człuchów znajduje się ponownie w Polsce, obecna nazwa miasta została administracyjnie zatwierdzona 19 maja 1946 roku.
W 1972 roku oddano w mieście do użytku pierwszą w Polsce plastikową Stację Benzynową CPN. Jej budynek był wykonany w całości z prefabrykatów z PCV.
Zamek człuchowski obecnie.
fot: D.Kępa
BIBLIOGRAFIA
https://pl.wander-book.com/wycieczka/1969-zamek-w-czluchowie.htm
https://zamkomania.pl/czluchow.php
https://www.serwissamorzadowy.eu/zamek-krzyzacki-w-czluchowie/
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz