Do pewnego stopnia felieton o polskim motorowerze Żak MR 02, będzie kontynuacją artykułu o pierwszym polskim motorowerze jakim był MR 01 Ryś. Jak już pisałem Ryś był to bezsprzecznie najładniejszy polski motorower. Posiadał też bardzo dopracowaną konstrukcję, nie odstającą poziomem zaawansowania od podobnych motorowerów zachodnich. Niestety jego wadą była jego cena. Oscylowała ona na poziomie 6500 złotych. Najtańszy polski, pełnowartościowy motocykl WFM 125 M06, kosztował około 7000 złotych. Różnica naprawdę niewielka. Za około 500 złotych, można było mieć pojazd, rozwijający prędkość około 80-90 km/h a nie 40-50 km/h. Do tego WFM mógł przewieźć 2 osoby (widziałem kiedyś nawet 4 osoby na jednym motocyklu). Ryś niestety miał pojedyncze siedzenie. Niestety, próba rozszerzenia oferty o model dwuosobowy się nie udała.
Cena Rysia sprawiała że pojazd słabo się sprzedawał. Sytuację trochę podratowała Poczta Polska, zakupując dużą partię Rysiów. Pełniły one rolę pojazdów służbowych, listonoszy pracujących w terenach wiejskich.
To jednak nie wystarczało i w Dolnośląskich Zakładach Metalowych we Wrocławiu postanowiono opracować tańszą wersję Rysia. Nie było to specjalnie trudne. Ryś był pojazdem mocno rozbudowanym. Jego pełne nadwozie, przypominało mały skuter. Wystarczyło usunąć oblachowanie, zmienić jednoosobową kanapę na siodełko typu rowerowego. Pozostawiono przy tym to co było w Rysiu najciekawsze, pełno piastowe hamulce w obu kołach oraz amortyzację zarówno przedniego jak i tylnego koła. Te dwa elementy konstrukcyjne, pod koniec lat 50-tych XX w., w pojazdach tej klasy występowały bardzo rzadko. Nawet polskie motocykle z Junakiem M07 nie posiadały pełno piastowych bębnów hamulcowych.
Usunięto także, aerodynamiczną obudowę reflektora, choć trafiają się egzemplarze z obudową jak w Rysiu. Zmieniono również błotniki. W miejsce, pięknie wytłoczonych, głębokich błotników Rysia, zastosowano zwykłe płytko tłoczone. 
Silnik S38 / fot.http://oldtimery.com/components/com_joomgallery/img_originals/zdjcia_604/2_motocykle_1203/zmw_mr-2_ak_1973/zmw_mr-2_ak_20121209_2081958215.jpg Muzeum Techniki i Komunikacji - Zajezdni Sztuki w Szczecinie
Wspomniałem że z konstrukcji Rysia przeniesiono pełną amortyzację obu kół. Muszę tu jednak wspomnieć że w fazie projektowania Żaka, planowano amortyzację tylnego koła zmodyfikować i zastosować dwa amortyzatory teleskopowe. Z przodu planowano zastosować krótki wahacz i widelec o konstrukcji rowerowej. Prototyp ten dość istotnie różnił się od motoroweru Ryś. Inna była też rama i kolumna kierownicy. Silnik to ciągle SM01, produkowany w WSK Psie Pole. Prototyp ten nie był zbyt kompatybilny z Rysiem, przez co konieczne było by uruchomienie oddzielnej linii produkcyjnej. Nie wpłynęło by to na obniżenie kosztów produkcji jak i później na cenę detaliczną.
W życie wprowadzono wariant w którym gotowy Żak, przez swoje duże podobieństwo i współwymienność wielu podzespołów z Rysiem, mógł być produkowany na jednej linii produkcyjnej.
Prototyp nr 2 / praktycznie identyczny z seryjnym (silnik SM01 i przednia lampa od Simsona SR2. Posiada już uchwyt do podnoszenia pojazdu - strzałka. Skrzyneczka narzędziowa na tylnym błotniku - w seryjny podwieszana torba pod siodełkiem).
Motorower nazwano ZMZ M02 ŻAK. Podobnie jak Ryś został skonstruowany a następnie był produkowany w Zakładach Metalowych Wrocław "Zakrzów". Wszystkie zmiany dokonane w konstrukcji motoroweru, pozwoliły w znaczący sposób obniżyć koszty produkcji, a w konsekwencji cena gotowego wyrobu spadła do ok. 5000 zł.
![[img]](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_vCotuUGuMbN8-IYZnkX0gGXEmaRmBaLpm9zroBGvYLwyoejepSvBXVXv3qNMUkfVWy-gFxug_PCYHdCxV1f7UguDTmwnV1M67zWuyVtx6GVmoVknfY5R5s=s0-d)
fot.http://zabytkowemotocykleirowery.pl/zak/pl
Pojazd wyposażono też w nowy silnik S38 z Zakładów Metalowych w Nowej Dębie. Ten sam silnik zastosowano też w motorowerze Ryś MR 01B.
Oprócz, tej wersji podstawowej, produkowano jednak także lepiej wyposażony
wariant z obudową reflektora z Rysia, ozdobnymi listwami i powłokami
chromowymi na obręczach kół. Widziałem Żaka w wersji Lux z oponami w kolorze czerwonym. W latach 60-tych XX w. był to bardzo modny element wyposażenia motorowerów i skuterów. Produkcja seryjna rozpoczęto w 1960 roku. Zakończono ją w 1963 w związku z rezygnacją z produkcji motorowerów we Wrocławiu.
Łącznie obu motorowerów Żak i Ryś we wszystkich wersjach, wyprodukowano ponad 90 tysięcy sztuk.
Ryś i Żak - dwaj bracia z Wrocławia
Dane techniczne motoroweru ZMZ M02 ŻAK
Silnik Typ: S38, dwusuwowy, jednocylindrowy
Pojemność skokowa 49,8 cm3
Średnica cylindra: 38 mm
Skok tłoka: 44 mm
Stopień sprężania: 6,5
Maksymalny moment obrotowy: 2,9 Nm przy 3500 obr./min
Moc maksymalna: 1,8 KM (1,3 kW) przy 5000 obr./min
Pojemnościowy wskaźnik mocy:
Szybkość maksymalna: 55 km/godz.
Zużycie paliwa: 2 l/100 km
Zastosowano gaźnik: typ G12, średnica gardzieli 12 mm
Przeniesienie napędu z silnika przez przekładnię zębatą
Sprzęgło: cierne, mokre, dwutarczowe
Rama: otwarta, pojedyncza, rurowa, spawana
Koła: 2,125 × 23", szprychowe
Zawieszenie przednie: widelec teleskopowy bez tłumienia hydraulicznego, śrubowe sprężyny, skok 85 mm
Zawieszenie tylne: obustronny wahacz wleczony, resorowany centralną
sprężyną śrubową, z amortyzatorami ciernymi na osi wahacza, skok 80 mm
Zbiornik paliwa: 5,75 l
Siodło jednoosobowe typu rowerowego z regulacją wysokości i torbą narzędziową
Bagażnik zewnętrzny (obciążenie dopuszczalne 5 kg)
Napęd na tylne koło łańcuchem rolkowym jednorzędowym 1,2" × 4,88"
skrzynia biegów: dwubiegowa, zmiana biegów rękojeścią pokrętną po lewej stronie kierownicy
hamulce: bębnowe, średnica wewnętrzna 97 mm (hamulec przedni
sterowany cięgłem z uchwytem na kierownicy, hamulec tylny sterowany
przez obrót pedałami do tyłu)
Instalacja elektryczna 6V
Zasilanie: prądnica-iskrownik 6 V, 16 W
Reflektor o średnicy 100 mm
Długość: 1860 mm
Szerokość (kierownica): 690 mm
Wysokość: 1040 mm
Wysokość siodła: 800 mm
Rozstaw osi: 1234 mm
Prześwit poprzeczny: 140 mm
Masa własna bez paliwa: 47 kg
Dopuszczalna masa całkowita: 143 kg
Dopuszczalne obciążenie: 96 kg
Pięknie odrestaurowany Żak z przednim błotnikiem od Rysia. fot. https://www.ceneo.pl/74912076
fot.https://www.ceneo.pl/74570452
Nikt już nie eksploatuje Żaków ani Rysi na co dzień. Pięknie odrestaurowane lub zachowane w oryginale z patyną czasu na lakierze, spotkamy zwiedzając coraz liczniejsze w naszym kraju kolekcje i prywatne muzea. Pojawiają się na zlotach oldtimerów, często wzbudzają sensację a młodzież często się dziwi że potrafiliśmy budować w Polsce takie piękne pojazdy.
BIBLIOGRAFIA
- http://www.polskiemotocykle.mik.pl/zak-zaw.html
- https://pl.wikipedia.org/wiki/ZMW_%C5%BBak
- https://web.archive.org/web/20150320220624/http://oldtimery.com/index.php?option=com_content&view=article&id=310:mr-1-ry-i-mr-2-ak&catid=19:stare-motocykle&Itemid=704
- Andrzej Zieliński, Polskie konstrukcje motoryzacyjne 1947–1960, Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2006, s. 228–230. ISBN 978-83-206-1541-8
- http://zabytkowemotocykleirowery.pl/zak/pl
JEŚLI
POSZUKUJECIE INFORMACJI O KONKRETNYM MODELU SAMOCHODU ZAPRASZAM DO
BIBLIOTEKI MĘSKIEGO BIGOSU. SĄ TAM LINKI DO WSZYSTKICH OPUBLIKOWANYCH
FELIETONÓW A TAKŻE INFO O PLANOWANYCH W NAJBLIŻSZEJ PRZYSZŁOŚCI. JEŚLI
NIE ZNALEŹLIŚCIE INTERESUJĄCEGO WAS MODELU TO PROSZĘ NAPISZCIE DO MNIE A
JA POSTARAM SIĘ SPEŁNIĆ WASZE ŻYCZENIE. W BIBLIOTECE ZNAJDZIECIE TEŻ
LINKI O TEMATYCE INNEJ NIŻ MOTORYZACJA. ZDROWIE, PODRÓŻE, DOBRA KUCHNIA
TO TYLKO KILKA Z NICH. ZAPRASZAM
https://meskibigos.blogspot.com/2022/05/biblioteka-meskiego-bigosu.html
Jeżeli podobają się Wam moje felietony i czekacie na następne to zawsze możecie postawić mi kawę.
Jeżeli podobają się wam moje
felietony to zapraszam do obserwowania mojego bloga MĘSKI BIGOS.
Informacje o nowościach znajdziecie na wielu grupach motoryzacyjnych w
mediach społecznościowych FB, TT, INSTAGRAM i innych.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz