Na tym blogu jest to felieton Nr 200

Ilustracja

STANISŁAW PANCZAKIEWICZ

(1900–1982 rok)
konstruktor karoserii samochodowych.

Urodzony w Warszawie. Studiował we Francji. Po powrocie do Polski po studiach rozpoczął wykłady z mechaniki na Politechnice Warszawskiej. Był jednym z najwybitniejszych polskich konstruktorów karoserii samochodowych. W latach 1921–1923, zaprojektował nadwozie pierwszego polskiego samochodu osobowego: CWS T1 (Centralne Warsztaty Samochodowe), produkowany seryjnie w latach 1927–1931.

Od 1934 do 1939 pracował w Państwowych Zakładach Inżynierii, konstruując nadwozia do Fiata 621 (wersja turystyczna)

oraz autobusu Saurer.

Wszystkie wersje pojazdów w CWS były budowane w małych seriach, jako osobowy otwarty, zamknięty i kabriolet, z nadwoziami inż. Stanisława Panczakiewicza (późniejszego profesora Politechniki Warszawskiej). Nadwozie polskiego wozu luksusowego Lux–Sport (L–S),

nadwozie polskiego autobusu Zawrat

oraz kabiny PZInż. 713 też były jego projektem.

Notabene jest on również autorem karoserii do Syreny.

Zajmując się pojazdami jednośladowymi, Stanisław Panczakiewicz skonstruował przyczepę boczną do motocykla Sokół 1000 M111 (CWS M111).

Po wojnie, inż. Panczakiewicz wraz z innymi wybitnymi polskimi konstruktorami (m.in. z Jerzym Wernerem i Mieczysławem Dębickim) zbudował prototyp pierwszej polskiej ciężarówki: Star 20.

Następnie w łódzkim oddziale Centralnego Biura Technicznego Przemysłu Motoryzacyjnego przystąpiono do opracowywania pojazdów pochodnych: Star 50,

51 i 52.

Zespół kierowany przez inż. Panczakiewicza opracował nadwozie mieszczące 30 pasażerów. Trzecia wersja nadwozia dalekobieżnego Fiata 666RN zaprojektowanego w 1948 roku było jedną z jego najwybitniejszych prac. Produkcję dalekobieżnego Fiata 666RN rozpoczęto w 1950 roku. Był to pojazd obszerny, mogący pomieścić w swym wnętrzu 44 osoby. Oprócz karoserii do Fiata RN666 Panczakiewicz zaprojektował też nadwozie innego polskiego autobusu z tego okresu – Leylanda LOPS 3/1.

Jest to Leyland LOPS 3/1 budowany w latach 1947-48 przez PZL Mielec. Całe podwozie sprowadzane było z Anglii, a nadwozie to polska konstrukcja pro… | Bus, Vehicles Dawny Mielec - Leyland LOPS 3/1 budowany w latach 1947-48 przez PZL Mielec. Źródło: odkrywca.pl | Facebook

Życiorys

Od dzieciństwa interesował się mechaniką. Uczęszczał do Gimnazjum im. Staszica w Warszawie. Służył w 5-tym Pułku Legionów od 1916 roku. Po tzw. kryzysie przysięgowym został aresztowany ale dzięki wsparciu rodziny zwolniony i wysłany na fron włoski. W 1918 uzyskał skierowanie do szkoły oficerskiej piechoty w Opawie. Przedtem uzupełnił lukę w wykształceniu, uzyskując Maturę. Szkołę oficerską opuścił w stopniu chorążego. Po ogłoszeniu przez Polskę niepodległości wstąpił do 5 Pułku Ułanów Zasławskich z którym w stopniu starszego ułana z cenzusem brał udział w odsieczy Lwowa. W 1919-20 Panczakiewicz był już zastępcą dowódcy kolumny samochodowej.

Po zakończeniu wojny krótko w 1922 pracował jako kreślarz w pracowni architektonicznej ojca. Ojciec widząc jego zdolności plastyczne i mechaniczne wysłał go na studia do Francji gdzie w 1926 ukończył Wyższą Szkołę Lotniczą i Konstrukcji Mechanicznych oraz Szkoę Inżynierską.. W czasie studiów w 1924 był w Polskiej Misji Wojskowej w Paryżu kontrolerem jakości zamówionego przez armię sprzętu lotniczego.

Po powrocie do kraju w 1927 roku 1927 Panczakiewicz podjął pracę w CWS , od razu na stanowisku szefa nadwoziowni. W ekspresowym tempie, już w okresie jego przygotowania do produkcji, zaprojektował nadwozie pierwszego produkowanego seryjnie polskiego samochodu osobowego CWS T-1 Tadeusza Tańskiego.

Do 1930, kiedy podjęto decyzję o zaprzestaniu produkcji, był autorem projektów powstających w całym okresie produkcji odmian nadwoziowych np. torpedo, berlina, kareta phaeton itp. Opracował również nadwozie rozwojowej wersji T-8

a także nadwozie małego samochodu T-2.

Również sanitarka, ambulans pocztowy i półciężarówka na bazie T-1

oraz sportową wersję T-8 zostały zaprojektowane przez Panczakiewicza.

W latach 1932-1933 podróżował po krajach Europy Zachodniej gdzie zapoznał się z osiągnięciami w dziedzinie budowy nadwozi. Od 1934 pracował w Biurze Studiów PZInż. , gdzie kierował wydziałem nadwozi. Do wybuchu wojny zaprojektował m.in. karoserię autobusu turystycznego na podwoziu Polskiego Fiata 621R, PZInż. Zawrat oraz słynny PZInż. 403 LS. (fot. wyżej). Opracował także kabiny kołowych ciągników artyleryjskich PZInż 342 i 343. Polskie ciągniki artyleryjskie PZInż 342 i PZInż 343 - SmartAge.pl

Po wybuchu wojny ewakuowany został z całą załogą i zasobami PZInż na wschodnie tereny kraju. Po zakończeniu działań wojennych wrócił do stolicy. Podczas olupacji niemieckiej prowadził skład papierniczy unikając pracy w branży motoryzacyjnej na rzecz najeźdźcy. Był żołnierzem AK w stopniu PORUCZNIKA (pseudonim Bończa). W Powstaniu Warszawski w 1944 roku walczył na Mokotowie. Po upadku powstania przetrzymywany w obozach jenieckich, z niewoli udało mu się uciec.

18 stycznia 1945 Panczakiewicz powrócił do Warszawy i współorganizował uruchomienie po wojnie Szkoły Inżynierskiej im. Hipolita Wawelberga i Stanisława Rotwanda, gdzie zainaugurował także pierwszy cykl wykładów.

Po krótkim okresie pracy w instytucjach państwowych na początku 1947 objął stanowisko kierownika działu nadwozi w Centralnym Biurze Technicznym Przemysłu Motoryzacyjnego. którą pełnił do 1968.

Był współtwórcą pierwszego powojennego samochodu STAR 20. Zespół konstruktorów 3,5-tonowej ciężarówki złożony był w większości z byłych pracowników Biura Studiów PZInż, którzy w latach 30. uczestniczyli w pracach nad serią samochodów ciężarowych PZInż 703, 713 i 723. Autorami byli MIECZYSŁAW DĘBICKI, JERZY WERNER, JAN WERNER, ALEKSANDER RUMMEL. Prace koordynował KAROL PIONNIER https://meskibigos.blogspot.com/2021/10/samochody-i-ludzie-karol-pionnier-ur-17.html . O pozostałych panach z tego zespołu też niebawem będziecie mogli przeczytać na moim kanale.

W latach 1947-1948 w zakładach WSK w Mielcu wytwarzano skarosowany według projektu Panczakiewicza autobus Leyland LOPS 3/1.

W Sanowagu od 1950 montowano też autobus Fiat 666 RN oparty na włoskiej ramie wyposażonej w silnik z produkowaną na miejscu karoserią zaadaptowaną przez Panczakiewicza. Pod koniec 1951 na obniżonej i przedłużonej wersji podwozia Stara 20 został zbudowany prototyp autobusu STAR N50 według jego projektu. Rok później ruszyła w „Sanowagu” produkcja autobusu STAR N52 powstałego w wyniku dopracowania wersji prototypowej i w zmienionym designie.

W 1954 Panczakiewicz wszedł w skład zespołu kierowanego przez Karola Pionniera , szefa Działu Głównego Konstruktora FSO. Zespół ten miał zaprojektować popularny samochód osobowy dla przeciętnego "Kowalskiego". Ich dziełem był jedyny, jak do tej pory, seryjnie produkowany samochód osobowy polskiej konstrukcji. Mowa oczywiście o Syrenie.

Projektant był także autorem stylizacji szoferki K26 prototypu samochodu STAR 25 (1956), która mimo bardzo nowoczesnej stylizacji nie weszła ostatecznie do produkcji seryjnej oraz bazującego na wydłużonej i obniżonej ramie oraz napędzie samochodu ŻUBR A80 nadwozia 48-osobowego autobusu ODRA A81 (1957)

, który również pozostał prototypem.

Panczakiewicz był zdecydowanym przeciwnikiem zamówienia w 1958 nowej karoserii w firmia Ghia.

Przedstawił rysunki dwóch własnych propozycji unowocześnienia (według mody amerykańskiej i europejskiej) nadwozia samochodu. W artykułach w prasie motoryzacyjnej wyrażał zdziwienie, że zadania zaprojektowania nowego nadwozia Warszawy nie powierzono krajowym projektantom, sugerując że to właśnie on mógłby się go podjąć. Niestety nie udało mi się odnaleźć tych projektów. Może ktoś z was ma takie rysunki.

Stanisław Panczakiewicz zmarł w 1982 roku. Jego dzieła trudno już spotkać na ulicach i drogach. Czasem tylko mignie nam w oddali Syrenka. Jednak na weterańskich zlotach spotykamy ich coraz więcej. Miłośnicy starej motoryzacji o nim nie zapominają. Ja też poświęcam mu 200-ny felieton na Męskim Bigosie. Jak myślicie, ucieszyłby się?

BIBLIOGRAFIA

https://pl.wikipedia.org/wiki/Szko%C5%82a_In%C5%BCynierska_im._Hipolita_Wawelberga_i_Stanis%C5%82awa_Rotwanda

https://www.zabytki-techniki.org.pl/index.php/muzeum-ursusa-w-warszawie-wirtualny/111-pojazdy/705-motocykl-sokol-1000

https://pl.wikipedia.org/wiki/Fiat_666RN

https://pl.wikipedia.org/wiki/Star_20

https://en.wikipedia.org/wiki/Sok%C3%B3%C5%82_1000

https://pl.wikipedia.org/wiki/Stanis%C5%82aw_Panczakiewicz

Szanowni czytelnicy.

Jeżeli interesuje was szczególnie jakiś model samochodu, historia konkretnej firmy motoryzacyjnej, proszę napiszcie mi o tym w komentarzach. Ja postaram się przeszukać własne zbiory oraz zbiory współpracujących ze mną przyjaciół. Przygotuję wtedy posta w którym spróbuję zaspokoić waszą ciekawość.