SANOS. Czy pamiętacie taką markę autobusów? Starsi pewnie tak. Jeździło ich po polskich drogach bardzo dużo. Malowane w biało pomarańczowe barwy autobusy PKS można było spotkać dosłownie wszędzie. Po wielu latach bardzo siermiężnego podróżowania SAN-ami H100 czy też JELCZ-ami 043 to właśnie jugosłowiańskie autobusy SANOS razem z również jugosłowiańskimi autobusami TAM były niczym powiew luksusu o jakim Polacy raczej nie mogli marzyć. To już nie było tylko prymitywne przemieszczanie się z punktu A do punktu B w hałasie, kurzu i zapachu spalin. To było już także przyjemne spędzenie czasu w podróży.
Już od początku lat 30-tych XXw. w Skopje w Macedonii funkcjonowały duże warsztaty mechaniczne zajmujące się bieżącą naprawą samochodów. Zajmowały się też produkcją specjalistycznych nadwozi samochodowych (na zamówienie). Karosowano tu między innymi podwozia ciężarówek i autobusów. Firma zatrudniała kilkudziesięciu wysoko wykwalifikowanych pracowników. Podczas II Wojny Światowej warsztaty dużą część swojej produkcji i usług zmuszone są wykonywać na rzecz Armii Bułgarskiej administrującej Macedonią.Po wojnie powstaje w 1946 roku Fabryka FAS (Fabrika za avtobusi Skoplje) „Karoserija 11 Oktomvri“. W oparciu o licencję
Daimler–Benz AG rozpoczęto seryjną produkcję modeli 
O317K, 
i O303.
W latach 70-tych korzystając z doświadczeń licencyjnych rozpoczęto produkcję słynnego już modelu S14. Nazwa Sanos wiąże się z zastosowaniem w tych autobusach samonośnego nadwozia (самоносечка каросерија; samonoseczka karoserija).
Sanos eksport swoich pojazdów rozpoczął w latach 70. i 80. między innymi do Polski.
Od 1973 do 1990 roku przedsiębiorstwo POL-MOT sprowadziło z Jugosławii łącznie 3385 sztuk modeli S14, S314, S415 autobusów marki Sanos.
W roku 1967 ówczesna SANOCKA FABRYKA AUTOBUSÓW (obecnie AUTOSAN) podjęła współpracę z jugosłowiańskim producentem, w wyniku czego wyprodukowano 15 prototypowych egzemplarzy modelu SANOS A9.
Autobus miał być wytwarzany w wersjach miejskiej, podmiejskiej, międzymiastowej i turystycznej (1967) o oznaczeniu Sanos A9. Wnętrze pojazdu dostosowane zostało do przewozu 38 pasażerów na miejscach siedzących. Do napędu wykorzystano 6-cylindrowy rzędowy Diesel SW400 o pojemności skokowej 6540 cm³ i mocy 92 kW (125 KM ). Produkowany był on na licencji firmy BRITISH LEYLAND w WSW ANDORIA.
Umieszczony został wzdłużnie za tylną osią, pozwoliło to na
wygospodarowanie przestrzeni pod podłogą na luki bagażowe. Prototypy
charakteryzowały się nadwoziem typu wagonowego opartym na ramowej
konstrukcji połączonej z kratownicowym szkieletem.
Długość całkowita nadwozia wynosiła 9160 mm, rozstaw osi 4000 mm, masa
własna zaś 7444 kg. Autobus mógł rozpędzić się do 96 km/h, zużywając
przy tym średnio 27 litrów paliwa na 100 km. Autobus miał trafić do produkcji seryjnej w roku 1969. Drugim wspólnie opracowanym modelem był bliźniak SANOSA A9 SANOK H9.
Niestety do produkcji seryjnej nie doszło. Doświadczenie zdobyte przy projektowaniu i budowie tych autobusów zaowocowało powstaniem nowoczesnych autobusów SANOS S14 oraz AUTOSAN H9.
Oprócz autobusów SANOS produkował też, we współpracy ze SKODĄ trolejbusy.
115Tr (solowy) oraz 200Tr (przegubowy).
Autobusy Sanos powstawały w Jugosławii w kooperacji 3 wytwórni: FAP FABRIKA AVTOMOBILI PRIBOJ https://meskibigos.blogspot.com/2021/06/fap-famos-najwiekszy-bakanski-producent.html produkująca tylne mosty, układ przeniesienia napędu i układ
hamulcowy, fabryka Famos w Sarajewie – silniki i skrzynie biegów,
natomiast fabryka w Skopje, wytwarzała nadwozia i wykonywała ostateczny
montaż.
Wszystkie z wymienionych fabryk wraz z czwartą o nazwie TAZ, mieszczącą się w Zagrzebiu i produkującą autobusy DUBRAVA
zgrupowane były w zrzeszeniu FAP Famos Beograd. Autobusy Sanos budowane
były z silnikami umieszczonymi z tyłu, natomiast autobusy Dubrava w
zależności od modelu, miały silniki umieszczone z przodu lub z tyłu.
Autobusy obu marek miały podobną konstrukcję środkowej partii nadwozia, a
różnica w wyglądzie zewnętrznym dotyczyła przedniej strony nadwozia. 
Na
masce autobusów widniał napis Sanos, a nad napisem umieszczono
charakterystyczne logo w kształcie poziomo ułożonej igły kompasu
przedsiębiorstwa FAP
(która produkuje ciężarówki i autobusy w Serbii), w latach 80. XX wieku
zmieniono wypełnienie tarczy logo firmy na FFB (od FAP Famos Beograd). 
FAP Pionir + FAP Dubrava D5 GT 1961
O autobusach Dubrava będzie oddzielny felieton.
W 1991 roku Macedonia odłączyła się od Jugosławii, co wiązało się z rozpadem zrzeszenia FAP Famos i ciężką sytuacją dla fabryki. W 2001 roku produkcja zostaje wstrzymana, a w 2004 roku fabrykę przejęło przedsiębiorstwo Unitires i marka Sanos została reaktywowana.
Od 1973 do 1990 roku przedsiębiorstwo POL-MOT sprowadziło z Jugosławii łącznie 3385 sztuk modeli S14, S314, S41
https://pl.hrvwiki.net/wiki/FAS_Sanos
https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%A0koda-Sanos_200Tr
Szanowni czytelnicy.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz