Fičo1.jpg

Zastava 750 (żartobliwie nazywana Fica, Fico i Ficko) to jugosłowiański mały samochód osobowy, który został wyprodukowany w firmie „Crvena Zastava” w Kragujevacu na licencji włoskiego „Fiata 600”. Pierwsza "Fica" w "Zastavie" została wyprodukowana 18 października 1955 roku, a ostatni egzemplarz w listopadzie 1985 roku. W ciągu 30 lat wyprodukowano 923.487 egzemplarzy pojazdów, co zostało nieoficjalnie uznane za "klasę narodową". Moc silnika wynosiła od 23 KM (na początku produkcji) do 27 KM (w ostatnim roku produkcji).

Ostatnim wyprodukowanym samochodem był model „Z-750 LE”. Jest on przechowywany w Muzeum firmy „Zastava”.

Na całym świecie wyprodukowano łącznie 4 921 626 pojazdów, z czego 2 695 197 w fabryce Fiata, 923 487 w Zastavie, 814 926 jako Seat (Hiszpania), 304 016 w Sevel (Argentyna), 172 000 w Fiacie (Fiat NSU) i Chile (Fiat) w Chile. 12.000 egzemplarzy.

W 1948 roku podjęto decyzję o odbudowie, zniszczonych podczas działań wojennych zakładów zbrojeniowych w Kragujevacu. Jednak po uchwale Biura Politycznego KPJ podjęto decyzję o przeniesieniu fabryk zbrojeniowych z branży maszynowej z Serbii do Bośni ze względów strategicznych - dalej od ZSRR. Najpierw przeniesiono cały zakład wraz z personelem do produkcji amunicji. Następnie dział optyczny został przeniesiony do Sarajewa. Pod koniec 1951 roku do Travnika przeniesiono całą fabrykę artylerii do produkcji armaty górskiej B1, a w następnym roku eksmitowano cały program artylerii w kalibrach powyżej 20 mm. W Kragujevacu pozostały nowe, puste zakłady.

Na początku lat pięćdziesiątych w Jugosławii zaczęto rozważać produkcję samochodów osobowych. Ponieważ hale pozostały puste, a duża liczba pracowników bez zatrudnienia, w firmie rozpoczęły się dyskusje na temat możliwości wymiany niewykorzystanych mocy produkcyjnych. Dlatego w referendum robotniczym 23 sierpnia 1953 r. postanowiono przeznaczyć największą część wypracowanego zysku, 100 milionów dinarów, na rozwój przemysłu samochodowego. W referendum tego dnia zgodziło się 96 proc. pracowników firmy.

Aby fabryka była rentowna, musiała produkować i sprzedawać 10 tys. samochodów rocznie. W Jugosławii w 1958 roku zarejestrowano tylko 28 394 pojazdy. Ponieważ poziom w Jugosławii był wówczas niski, a siła nabywcza ludności niewielka, postawiono pytanie o zasadność całej inwestycji. W tym czasie kierownictwo wojskowe zwróciło się do kierownictwa firmy „VTZ” w Kragujevacu o zakup licencji na pojazd terenowy Jeep Willis Overland na potrzeby wojska. Były one pierwszymi pojazdami zmontowanymi w Zastavie w 1953 roku . Pojazdy zostały zmontowane w 162 egzemplarzach po udanym referendum.

Plik:Emblem Zastava.JPG – Wikipedia, wolna encyklopedia

Zarząd Zastavy nalegał również na produkcję cywilnych pojazdów osobowych. Mimo napięć politycznych rozpoczęły się negocjacje z włoskim Fiatem. Negocjacje z Fiatem prowadzone podczas kryzysu w Trieście, kierowane przez inżyniera Branko Nikolicia, zakończyły się sukcesem po czterech miesiącach. Umowa ta wywołała wielkie niezadowolenie przywódców ZSRR gdyż to oni chcieli dyktować państwom bloku wschodniego co i gdzie będzie produkowane. Jugosławia oparła się tej presji i samodzielnie kontynuowała realizację swoich planów. Sprzyjało temu nastawienie społeczne i aprobata tow, Josipa Bros Tito

W podobnej sytuacji Polacy ugięli się pod presją sowietów, zerwali już podpisaną umowę licencyjną z Fiatem na nowoczesny samochód osobowy Fiat 1400 i dali sobie wcisnąć licencję na samochód którego rodowód sięgał przełomu lat 20/30. Smaczku dodaje to że za sowiecką licencję zapłacono kilkukrotnie więcej niż za umowę z Fiatem.

Historia „Fiki” rozpoczyna się w 1955 roku na Salonie Samochodowym w Genewie. Kilka lat wcześniej Dante Giacosa, główny inżynier Fiata (1905-1996), otrzymał zadanie skonstruowania małego pojazdu dla czterech pasażerów (w przeciwieństwie do Fiata 500 Topolina, skonstruowanego w 1936 roku i będącego wzorem dla wielu małych producentów samochodów).

Dzięki projektowi 100, Giakosa stworzył najbardziej udanego i najpopularniejszego Fiata wszechczasów - Fiata 600. Fiat 600 krótszy od swojego poprzednika o 130 mm był miniaturowym czteromiejscowym samochodem z samonośnym, dwudrzwiowym nadwoziem. Miał chłodzony wodą czterosuwowy silnik o pojemności 663 cm3 i mocy 16 kW (21,5 KM), zamontowany za tylną osią, z napędem na tylną oś i niezależnym hamowaniem na wszystkie koła. Oprócz bloku silnika, z aluminium odlano głowicę i obudowę skrzyni biegów oraz mechanizm różnicowy. Całość ważyła zaledwie 108 kg, a całe auto 585 kg. Dzięki dobremu rozkładowi masy (44: 45%), niezależnemu zawieszeniu wszystkich czterech kół i prędkości 100 km/h, niskiemu zużyciu paliwa i sympatycznej karoserii z dużymi przeszkleniami.

Fiat 600 szybko stał się popularny. W ciągu pierwszych pięciu lat produkcji sprzedano milion egzemplarzy. W 1960 roku Model 600 został wyposażony w silnik o pojemności 767 cm3, 18-{kW} - (25 KM), a na przednich szybach zamontowano szklany motyl. Prędkość maksymalna wynosiła 110 km/h. Model ten otrzymał oznaczenie 600D, a od 1965 roku model był wyposażony w większe reflektory i większy zbiornik paliwa.

Aleksander Raković

Aleksander Raković przedstawił władzom państwowym ambitny plan „pojazdu narodowego”, który obejmował seryjną produkcję modelu samochodu osobowego dla klasy robotniczej i chłopskiej, budowę nowej hali montażu pojazdów, produkcję samochodów i części oraz szkolenie inżynierów i pracowników w branży motoryzacyjnej. Władze państwowe ostatecznie zaaprobowały plan Rakovica. Można wybudować fabrykę, ale Crvena Zastava sama znajdzie sposób na finansowanie. Następnie Fiat zatwierdził kredyt, po czym rozpoczęto budowę fabryki, która jest przeznaczonej na 82 000 pojazdów rocznej produkcji. Raković wyznaczył Stevana Šujicę, inżyniera mechanika, na swojego głównego współpracownika, który zdobył duże doświadczenie pracując w fabryce silników samochodowych i ciężarówek „IMAD” (IMR) przy seryjnej produkcji praskiej ciężarówki RN.

W 1955 r. rozpoczęto montaż pierwszej serii 1000 samochodów rocznie, co stanowiło maksymalną zdolność produkcyjną Zastavy (Fiat produkował 1000 samochodów dziennie). W 1955 r. Zastava wyprodukowała 1044 pojazdy (z czego 25 to „fiche” (Zastava 600)), a trzy lata później 3596. Uważa się, że w latach 1957 i 1958 położono solidne podstawy dla przemysłu wspierającego dostawy półproduktów, takich jak odlewy i odkuwki. W tym czasie w zakładach „21. Maj "w Rakovicy rozpoczęła się przemysłowa obróbka mechaniczna części podwozia i obróbka mechaniczna wszystkich części silnika.

Pod koniec 1958 roku rozpoczęto budowę fabryki o wydajności 82 000 pojazdów rocznie. W 1960 roku Zastava miała 50 procent części krajowych. 6 lipca 1962 r. nową halę fabryczną otworzył ówczesny wiceprezes SIV Aleksandar Ranković. Pierwsza faza budowy fabryki kosztowała 30 mln dolarów i została sfinansowana na podstawie umowy kredytowej pomiędzy Zastavą a Fiatem, natomiast druga faza została sfinansowana z pożyczki z Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju oraz ze środków krajowych. firmy zainteresowane produkcją części, banki inwestycyjne. Po wybudowaniu nowej fabryki samochodów Zastava, w całym kraju powstało później około 200 pomocniczych fabryk. W roku powstania fabryki na rynek weszło 10 561 pojazdów, natomiast w 1964 na 25 960 pojazdów wyprodukowanych w Zastavie 21 370 z nich było „fiszami”. Już w 1967 roku Zastava wyprodukowała 34 466 pojazdów ze względu na większy popyt.

Na początku pojazdy w Zastavie były tylko montowane, a stopniowo rozpoczęto produkcję części. Pierwszy model, Zastava 600, miał silnik o pojemności 633 cm3 i mocy 16 kW (22 KM przy 4600 obr./min). Maksymalna prędkość pojazdu wynosiła 100 km/h.

W 1960 roku Zastava wprowadziła do swojej oferty Fiata 600D z silnikiem 767 cm³ i mocy 18 kW, zwany Zastava 750. Maksymalna prędkość pojazdu wynosiła 110 km/h. Przednie zawieszenie było oryginalne - między przednimi kołami jako stabilizator umieszczono resory piórowe, natomiast amortyzatory gazowe (?). W 1970 roku, po 15 latach, Fiat zaprzestał produkcji modeli 600 i 600D, podczas gdy produkcja tych modeli była kontynuowana w Zastavie, z pewnymi ulepszeniami konstrukcyjnymi.

W latach siedemdziesiątych XX wieku fabryka wyprodukowała model 750M z silnikiem o pojemności 767 metrów sześciennych, a 1 września 1981 roku. został wprowadzony termostatycznie sterowany system chłodzenia. Model 750 C (specjalny) wszedł do produkcji w 1979 roku. Miał tablicę przyrządów wzorowaną na Fiacie 126 (wraz z obrotomierzem), nową kierownicę oraz silnik o mocy 22 kW, który mógł rozwijać prędkość 120 km/h. W latach osiemdziesiątych wypuszczono wersję 850 z silnikiem o mocy 23,4 kWi i 843 metrach sześciennych oraz maksymalną prędkością 124 km/h. Oba samochody były produkowane do 1985 roku.

Zastava 750 w wersjach „L”, „LC”, „LE”, „S”, „SC” i „SE”, a Zastava 850 tylko pod nazwą Zastava 850. Prowadzono negocjacje w sprawie przeniesienia produkcji do tureckiej fabryki Tofas, ale nigdy nie doszło to do skutku.

W byłej Jugosławii, dzięki zwiększonej sprzedaży samochodów Zastava, zbudowano pierwszą prawdziwą autostradę na Bałkanach (z Belgradu do Niszu), z dwoma pasami ruchu i jednym pasem technicznym w każdym kierunku. Oprócz Włoch i Jugosławii Fiat 600 był również produkowany w Argentynie, Austrii, Hiszpanii i Niemczech. Na całym świecie wyprodukowano łącznie 4 921 626 pojazdów Fiat 600 we wszystkich wersjach. Od 15 do 18 października 2005 r., z okazji pięćdziesiątej rocznicy rozpoczęcia produkcji w „Zastavie”, na centralnych ulicach miasta Kragujevac odbyła się wielka parada, w której wzięło udział ponad 150 tych małych sympatycznych pojazdów. Przybyły z Serbii, Czarnogóry, Bośni i Hercegowiny oraz Macedonii tak jakby chciały ponownie zjednoczyć dawną Jugosławię..

Szanowni czytelnicy.

Jeżeli interesuje was szczególnie jakiś model samochodu, historia konkretnej firmy motoryzacyjnej, proszę napiszcie mi o tym w komentarzach. Ja postaram się przeszukać własne zbiory oraz zbiory współpracujących ze mną przyjaciół. Przygotuję wtedy posta w którym spróbuję zaspokoić waszą ciekawość.